[ Pobierz całość w formacie PDF ]

140. Ocieski Joachim (zm. 1620)  bardzo wykształcony, zdolny, cieszył się wielkim szacunkiem,
kasztelan sandecki (Sandecz, dawna nazwa Sącza); przeciwnik warcholstwa magnackiego i rokoszy,
czyli buntów przeciw królowi.
141. U księdza Myszkowskiego  Myszkowscy, można rodzina, od piętnastego wieku
sprawowała wysokie urzędy. Tu chodzi o Piotra Myszkowskiego (1505 1591)  wówczas biskupa
krakowskiego i podkanclerzego koronnego; przyczynił się do wyboru Stefana Batorego; protektor
pisarzy i uczonych. Zborowscy byli z nimi spokrewnieni przez Barbarę, żonę Piotra Zborowskiego.
142. Bona officia (łac.)  tu: pośrednictwo, przyjacielska pomoc.
TOM DRUGI.
1. Białozor  wielki sokół z północy, używany do polowania.
2. Cobar  Węgier, dworzanin królewski, oficer, przyczynił się do zdobycia dokumentów
kompromitujących Zborowskich, a następnie do ujęcia Samuela. Ale nawet w aktach sądowych nie ma
jego imienia.
3. Kobuz i krzeczot  ptaki drapieżne z rodziny sokołów używane do polowania.
4. Legawy, legawiec  pies myśliwski, wystawiający zwierzynę, zwłaszcza lotną.
5. Biedrzycki Aukasz  dworzanin królewski, postać historyczna.
6. Krzyżtoporski Jan (a raczej Krzysztoporski  1518 1585)  kasztelan sieradzki,
wiele lat studiował za granicą, człowiek wielkiej kultury osobistej, szanowany powszechnie,
trzymał się z dala od politycznych sporów.
7. Accipiter (łac.)  jastrząb.
8. Kosacz  nazwa myśliwska z uwagi na wielki i zakrzywiony dziób.
9. Berło (st. pol.)  w łowiectwie drążek drewniany z poprzeczką, na którym umieszcza
się ptaka łowczego.
10. Stępią (st. Pol.)  stępa, wolno, noga za nogą.
11. Possevino Antonio (1534 1611)  Włoch, jezuita, dyplomata papieski. Na prośbę
Iwana Groznego przybył jako legat papieski do Polski i skłonił Stefana Batorego do ustępstw
i zawarcia pokoju w Jamie Zapolskim, Podejmowane przez Possevina próby doprowadzenia
do unii kościelnej z prawosławną Rosją nie dały rezultatów.
12. Aazarze  tu ogólnie: drukarze (od imienia Aazarza Andrysowica, słynnego
drukarza krakowskiego w szesnastego wieku).
13. Roztrucharz (st. pol.)  handlarz końmi, który umiał również je leczyć.
14. Franciszek Włoch, rysownik  w szesnastym wieku w Polsce przebywało bardzo
wielu Włochów, zwłaszcza architektów, portrecistów, rysowników i historie sztuki podają
kilku artystów tego imienia.
15. Primates regni (łac.)  pierwsi w królestwie, tu: możnowładcy.
16. Clara pacta (łac.)  jasne umowy, układy.
17. Portugał  złota moneta wartości 10 lub 5 dukatów, bita w szesnastym i
siedemnastym wieku w środkowej Europie, w tym okresie była największą złotą monetą
używaną w Polsce.
18. Matka Spytkówna  żona Samuela Zborowskiego, Zofia, była córką Spytka
Jordana.
19. Odkazywać się (st. pol.)  odgrażać się.
20. Czabanka  dawn. pomieszczenie dla wołów i baranów, często używane w
dworach jako areszt.
21. Ink1uz (z łac.)  według wierzeń niektórych ludów tajemnicza siła zawarta w jakimś
przedmiocie i przynosząca szczęście.
22. Benedicite (łac.)  początek modlitwy odmawianej przez księży i zakonników przed
spożyciem posiłku.
23. Zwistun (st. pol.)  świstek, pusty orzech.
24. Wyświecić (st. pol.)  tak określano dawniej wypędzenie w licznej asyście z
zapalonymi świecami z miasta czy osiedla przestępcy lub kobiety nierządnej.
25. Dydek (st. pol.)  drobna moneta obiegowa w Polsce przedrozbiorowej.
26. Tarnowscy  jeden z najstarszych rodów w Polsce sięgający swoją historią
pierwszych Piastów, szeroko rozrodzony i skoligacony, odgrywał wybitniejszą rolę polityczną
w pętnastym, szesnastym i siedemnastym wieku.
27. Panowie z Tęczyna  - Tęczyńscy albo Tenczyńscy, stary, możny ród magnacki
odgrywający znaczną rolą w życiu politycznym w piętnastym i szesnastym wieku. Kilku z
nich było posłami królewskimi.
28. Pan z Górki  Stanisław Górka (zginął w 1502), magnat, wojewoda poznański i
generał wielkopolski, wrogi próbom ograniczenia swobód szlacheckich, osobisty nieprzyjaciel
Zamojskiego i jego politycznego programu, wichrzył wraz ze Zborowskim w Wielkopolsce,
potem występował przed sądem w obronie Krzysztofa Zborowskiego.
29. Aaski Olbracht (1536 -1805)  znakomity wojownik, sławny ze swych rycerskich
przygód, zwłaszcza na Wołoszczyznie; po ucieczce Walezego z Polski popierał kandydaturę
Habsburga i prawdopodobnie posłował do cesarza w tej sprawie, a potem, wobec wyboru
Stefana Batorego, przebywał wiele lat za granicą; uzyskał przebaczenie króla, gdy stawił się
ze zbrojnym hufcem pod Połockiem.
30. Non est opus (łac.)  nie potrzeba.
31. Rozprawiać o kalendarzu i Credo  4 pazdziernika
1582 roku papież Grzegorz Trzynasty zreformował kalendarz, co przyjęły wszystkie kościoły
oprócz greckiego. Credo (łac.)  wierzę, wyznanie wiary rzymsko-katolickiej, gdzie zebrane
zostały wszystkie dogmaty religijne. Prawosławie nie przyjęło kilku z nich i to się stało
podstawą wyodrębnienia tego kościoła.
32. Oczko Wojciech (1545 1608)  znakomity ówczesny lekarz polski; był nadwornym
medykiem trzech królów polskich, w tym również Stefana Batorego.
33. Bucella Mikołaj (zmarł 1610)  lekarz Stefana Batorego, znany z wydania pism
podających przyczynę śmierci króla.
34. Botrini Szymon (Botrinnius)  również lekarz nadworny Stefana Batorego, rodem z
Prus, stopień lekarza otrzymał w Bolonii (Włochy).
35. Roguski Sylwester, Gosławski Jakub  lekarze nadworni Stefana Batorego.
36. Nie na ostre goniono  walki rycerskie odbywały się na kilka sposobów: walka na
ostre, która kończyła się nie tylko ciężkimi ranami, ale nawet śmiercią, lub walka
stępionymi kopiami albo mieczami, tylko dla wykazania zręczności i odwagi.
37. Rapsztyn  w szesnastym wieku starostwo (koło Olkusza), obejmujące okazały i
piękny zamek oraz jedenaście wsi.
38. Niedziela  dawn. określano tak również tydzień, tu: w znaczeniu tygodnia.
39. Białobrzeski Marcin (1522 1586)  biskup kamieniecki, świetny kaznodzieja,
poważany przez Stefana Batorego, autor kilku rozpraw z zagadnień liturgii
40. Kasztelan trocki Radziwiłł  chodzi o Krzysztofa Radziwiłła (1547 1603)
noszącego przydomek Piorun, który w tym właśnie czasie, jak podaje kronikarz M. Bielski,
był kasztelanem trockim, a potem wojewodą wileńskim i kanclerzem; ceniony przez króla za
waleczność i udział w wyprawie moskiewskiej.
41. Trybowanie (st. pol.)  zdobione przez wybijanie na jednej stronie ornamentów dla
uzyskania na stronie odwrotnej obrazu wypukłego.
42. W pierwszej parze do tych harców stanęli  brzmienie niektórych nazwisk tych
ośmiu potykających się młodych rycerzy nie zostało w zródłach zanotowane w sposób
jednoznaczny. B. Paprocki w Herbach rycerstwa polskiego podaje; Podhorecki, Racki,
Grudzięcki, Kazimierski, Rogoziński, Kiermański; M. Bielski w Kronice polskiej: Podorocki, [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • razem.keep.pl