[ Pobierz całość w formacie PDF ]

kobiet i mężczyzn są dobrze udokumentowane, aktywności ośrodkowego układu nerwowego
lecz nadal dyskutowane są ich przejawy oraz  OUN (Cosgrove i in., 2007; Good i in., 2001).
mechanizmy (Grabowska, 2005; Kimura, 1996). Większą sprawność kobiet w zakresie funkcji
Przewaga mężczyzn przejawia się w zadaniach językowych i mnestycznych badacze wiążą z
niewerbalnych (np. przestrzennych i mate- budową Planum Temporale  obszaru skronio-
matycznych), kobiet  w zakresie niektórych wego, cechującego się u płci żeńskiej więk-
aspektów funkcji językowych, między innymi szą gęstością i liczbą neuronów (Witelson, i in.
płynności semantycznej i fonologicznej oraz ,1995; por. dyskusja  Sommer, i in., 2008) oraz
poprawności gramatycznej (Wegesin, 1998). z większym rozmiarem hipokampa (Thilers i in.,
Kobiety uzyskują wyższe wyniki w zadaniach 2007). Wskazuje się też na inne różnice anato-
pamięci autobiograficznej, w testach pamięcio- miczne mózgów mężczyzn i kobiet, które są roz-
wych wykorzystujących listy słów, opowiadania, ważane jako podstawa odmienności w poziomie
rysunki przedmiotów, twarze, zapachy (Nyberg, umiejętności werbalnych versus niewerbalnych
i in., 2000; Rehnman i Herlitz, 2007). Przewaga np. większy rozmiar kory przedczołowej oraz
kobiet w wymienionych zadaniach wiązana jest okolicy Broca u kobiet, u mężczyzn natomiast
z tendencją do wykorzystywania przez nie se-  większy rozmiar kory ciemieniowej (Cosgro-
mantycznego poziomu elaboracji materiału ve i in., 2007; Good i in., 2001; por. także Allen
(Larsson, i in., 2003). i Gorski, 1991). Kobiety i mężczyzn cechuje tak-
Za istotną podstawę różnic płciowych w za- że odmienny wzorzec asymetrii półkulowej (Bell
kresie funkcji psychicznych uznaje się odmien- i in., 2006; Lee i in., 2002; Ragland i in., 2000;
118
Ewa Małgorzata Szepietowska, Barbara Gawda, Malwina Mroczek
Weiss i in., 2003). W grupie kobiet rozwiązy- feeling of knowing/know; Wiem) lub ma ją  na
wanie zadań językowych wywoływało bardziej końcu języka (TOT). FOK to poczucie posia-
nasiloną i obupółkulową aktywację w porówna- dania w zasobach pamięci informacji, bez moż-
niu do mężczyzn; zaś zadań odnoszących się do liwości jej wydobycia. Zjawisko to uznawane
pamięci semantycznej  wyższy obupółkulowy za efekt bezpośredniego, ogólnego monitoro-
przepływ krwi w obszarach skroniowych (Bax- wania zasobów pamięci, wskutek czego pojawia
ter i in., 2003; Bell i in., 2006). W sytuacji wy- się poczucie:  wiem lub  nie wiem (hipoteza
konywania zadań językowych przez mężczyzn bezpośredniego dostępu; direct  access), lub
odnotowano bardziej rozsianą, ale ograniczo- za efekt dostępności (accessibility model) do
ną do lewej półkuli, aktywność OUN (Baxter i części informacji, wskazówek (cues), np. kon-
in., 2003; Good i in., 2001; Gur i in., 2000). Za tekstu nabycia informacji. Poczucie posiadania
czynnik tłumaczący przewagę kobiet w zakresie lub nie pożądanej informacji może być także
pamięci jest uznawana większa liczba połączeń formułowane na podstawie procesu wniosko-
międzypółkulowych (szersza tylna część ciała wania (inferential process); FOK jest wówczas
modzelowatego  splenium oraz spoidła przed- efektem szybkiej oceny wskazówek, które są
niego  anterior commisure) ułatwiająca transfer potem wykorzystywane do poszukiwania słowa
danych (Kolb i Whishaw, 2003). właściwego (hipoteza podobieństwa wskazó-
Pomimo znaczącej liczby doniesień, metaana- wek; familiarity of the cue). Wreszcie w two-
lizy nie wykazują zgodności co do stopnia różnic rzeniu sądów FOK mogą zostać wykorzystane
płciowych w zakresie struktury i funkcji mózgu procedury heurystyczne: na podstawie ilości,
oraz, szczególnie, ich związku z funkcjonowa- intensywności i rodzaju informacji wydobytych
niem poznawczym (przegląd badań: Cosgrove z pamięci formułujemy pogląd, że jesteśmy w
i in., 2007; Gur i in., 2000; Kansaku i Kitaza- stanie udzielić odpowiedzi na pytanie (Schwartz,
wa, 2001; Sommer i in., 2008; Weiss i in., 2003). 1999). FOK nie zawsze prowadzi do przywoła-
Zróżnicowanie rezultatów kobiet i mężczyzn nia poprawnej informacji (Koriat i Levy-Sadot,
wiąże się z rodzajem materiału użytego w zada- 2000; Schwartz, 1999; Spehn i Reder, 2000).
niach, wymaganiami (rozpoznawanie-swobodne Z kolei TOT to stan oznaczający niemożność
przypominanie), poziomem hormonów płcio- przypomnienia sobie danego słowa, a jedno-
wych (Good i in., 2001; Grabowska, 2005; Kel- cześnie poczucie, że słowo to się zna, że jest ono
ly i in., 1999), stopniem dominacji ręki (Thilers w zasobach pamięci i że za chwilę zostanie ono
i in., 2007), orientacją seksualną (Rahman i in., zaktualizowane (Brown, 1991; Brown i McNeill,
2004; Rahman i in.,2008). 1966; Tulving, 1985). Osoba odczuwająca TOT
W kontekście dyskusji o zróżnicowanych może aktualizować różne pojęcia i wiedzieć, że
płciowo funkcjach poznawczych interesują- nie są to te poszukiwane. Najczęściej stan TOT
ce możliwości analizy zjawisk pamięciowych pojawia się przy próbach przypomnienia sobie
(szczególnie ich organizacji oraz mechanizmów imion, terminów geograficznych, pojęć abstrak-
aktualizacji) stwarzają techniki eksperymentalne cyjnych, zwykle dotyczy rzeczowników, rzadziej
odnoszące się do zjawiska FOK (feeling of kno- czasowników czy przymiotników, dotyczy też
wing/know) i TOT (tip of the tongue phenome- słów o niskiej frekwencji występowania w danym
non). W typowym badaniu uczestnik proszony języku, rzadko używanych (Brown, 1991; Brown,
jest o udzielenie odpowiedzi na pytanie z wiedzy 2000). Osoby doświadczające TOT podają różne
ogólnej. Może on podać prawidłową odpowiedz
cechy poszukiwanego słowa, najczęściej cechy
(poczucie pamiętania, remember; Pamiętam), fonologiczne, rym, słowa podobnie brzmiące,
zaś gdy nie zna odpowiedzi, może być proszony rzadziej cechy semantyczne, np. słowa podobne
o wskazanie, czy ma poczucie, że ją zna (FOK, znaczeniowo.
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 115 126
Poczucie  mam na końcu języka (TOT) a płeć... 119
Jedną z propozycji wyjaśnienia powstawania Schwartz i Frazier, 2005; Szepietowska i Oroń,
TOT jest psycholingwistyczna hipoteza deficytu 2008). Badania aktywności mózgu u zdrowych
transmisyjnego Burke go i Jamesa (2000). We- neurologicznie ochotników doświadczających
dług tych autorów każde pojęcie jest reprezen- TOT, FOK i Pamiętam wykazały podobieństwa
towane na trzech wzajemnie się uzupełniających i różnice odnośnie stopnia zaangażowania róż-
poziomach: poziomie reprezentacji wzrokowej, nych obszarów mózgu. Podczas doświadczania
poziomie reprezentacji semantycznej i repre- Pamiętam ujawniono większą aktywność wzgó-
zentacji fonologicznej. Pomiędzy poziomem rza, lewego płata skroniowego (w tym hipokam- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

razem.keep.pl