[ Pobierz całość w formacie PDF ]

mi stwieróony pewnik, że masy równie łatwo uwieść, jak odwieść się dają, pchnąć do
miÅ‚oÅ›ci i zwrócić do ostracyzmu¹²w , z miÅ‚oÅ›ci przejść do nienawiÅ›ci, z zapalczywej nie-
chęci do uwielbienia. W obu tragediach Szekspira ta chwiejność tłumów, ta płochość ich
występuje dobitnie. Wspomnieliśmy, jakie z tych obrazów ciągniono wnioski. Przypo-
mnieć też należy, że ówczesny dramat dla tych klas szczególniej był przeznaczony, które
lud właśnie takim wióieć były skłonne. Szekspir pisał dla dworu królowej, dla szlachty
i społeczeństwa wykształconego, masy jeszcze do życia powołane nie były.
¹²u ri la  tragedia Shakespeare'a z roku 1607.
¹²v r s a es (ok. 446 385 p.n.e.)  najsÅ‚awniejszy komediopisarz grecki, czÄ™sto przedstawiajÄ…cy na scenie
niższe warstwy społeczne.
¹²w s ra z  w starożytnych Atenach kara polegajÄ…ca na wygnaniu z miasta po publicznym gÅ‚osowaniu;
tu przen. odrzucenie.
illi m h e e re Juliusz Cezar 86
Gervinus, a z nim wielu komentatorów Szekspira znajdują, iż wizerunek Brutusa jest
w pewnym pokrewieństwie z Hamletem. Jest ono raczej pozorne niż rzeczywiste, w obu
jedną wióimy melancholię, ponurość, pewną analogię fizjonomii, trudną do określenia,
żywo w czytaniu uderzającą, lecz przypatrzenie się z bliska wskazuje różnice.
Mimowolnie może dwie te postacie w umyśle naszym się łączą, chociaż stoją w istocie
baróo od siebie daleko. Można by powieóieć, że to są dwie braterskie twarze, jedne-
go ojca synowie, na których różne wieki i wpływy odmienne położyły piętna. Hamlet
jest marzycielem, człowiekiem słowa; Brutus mężem przekonań i czynu. Hamlet ule-
ga uczuciu i wrażeniom; Brutus się im opiera i ióie za przewodnią gwiazdą idei. O ile
Hamlet niepewnym jest, gdy chwila wykonania przychoói, o tyle Brutus panem swej
woli, mężnym i stanowczym. Hamlet modlącego się króla zabić nie chce; Brutusa uro-
czyste posieóenie senatu nie wstrzymuje. On kocha Cezara i zab3a go z przekonania
o obowiązku, we krwi wziąwszy spadek idei republikańskich po starym swym imienni-
ku. %7łycie wspólne z niewiastą surowego obyczaju i wielkiego męstwa, jaką jest Porcja,
córka Katona, usposabia go na mściciela idei. Jedno może łączy i zbliża obu, to pewien
roóaj sceptycyzmu, przeb3ający się pózniej w charakterze Brutusa: nie wierzy on w zwy-
cięstwo tej idei, dla której się poświęca. Lecz to go większym jeszcze czyni.
Cezar, rzekomy bohater tragedii, nakreślony mistrzowsko, choć rysami niewielu i na
drugim planie. Cały jego charakter występuje w scenie z Kalpurnią w domu, przed wyj-
ściem do senatu. Wielki to mąż już w drugiej połowie swojego żywota, poza chwilą naj-
wyższej siÅ‚y, upojony potÄ™gÄ…, rozmarzony pochlebstwy¹²x , zmiÄ™kÅ‚y powoóeniem, rojÄ…cy
o blaskach i czci, potrzebujący dworu, wieńców, okrzyków tłumu i kaóideł.
Każe się zmuszać do przyjęcia korony, odrzucając ją na pozór, a chciwie jej pragnąc
w duszy. Tak samo, z równą potęgą prawdy przedstawiony jest Antoniusz: pełen ambi-
cji, dla której do wszelkich ofiar jest gotów, przebiegły, umiejący przybrać ton właściwy
w każdym położeniu, znający słabe strony wszystkich i korzystający z nich raczej, niż z do-
datnich charakteru przymiotów. Wie on, jak mówić do ludu, jak pozyskać senat, czym
ująć Brutusa; podstęp i zdrada nic go nie kosztują, gdy ióie o zdobycie panowania i wła-
óy. Luóie dlań są narzęóiami, które gotów w każdej chwili poświęcić; mówi z krwią
zimną o pozbyciu się tych, z którymi na innych spiskował przed chwilą. Lepidusa cierpi
do czasu i listę proskrypcyjną z nim układa, jutro go na niej mając pomieścić. Brutus
i on w scenie po zabiciu Cezara występują jako dwa kontrasty cnoty surowej i zręczności
podstępnej, prawości, która ufa i przebiegłości, która korzysta. Nic lepiej nie uwydatnia
cnoty republikanina nad tę politykę intryganta, który wielkimi słowy na wędkę łapie
serca czyste, przed ludem gra rolę wspaniałomyślną, próbuje usposobień i narzuca mu
te, jakich do swej gry potrzebuje. Mowa jego i cała scena z ludem jest w swym roóa-
ju arcyóiełem. Tak samo charakterystyka Kasjusza i innych sprzysiężonych szczęśliwie
baróo wyrażona.
Historia nie potrzebowała tu być ani naciąganą ani gwałconą, aby wydała jako owoc tę
wielką prawdę, że idee wielkich luói kruszą się i rozb3ają o przebiegłość maluczkich, że
w świecie rzeczywistości zręczność więcej waży niż cnota, przebiegłość chytra niż prawość,
i że prosta droga nie zawsze do mety prowaói. Dramat rozw3a się szybko, nieprzerwanie,
żadnymi epizodycznymi obrazy¹²y nie wstrzymywany. Zmierć Porcji nawet, która by byÅ‚a
dostarczyć mogła wątku do pięknej sceny, zaledwie jest wspomnianą, tak jak wspaniała
jej postać na to tylko zdaje się wprowaóoną w początku, aby nam ukazała małżonkę
godną takiego bohatera. Rozmowa jej, gdy usiłuje wybadać męża, dostateczną jest do
uwydatnienia charakteru córki Katona.
Za życia Szekspira Juliusz Cezar drukowanym nie byÅ‚. Zdaje siÄ™, że Globus¹³p , na
którym go z wielkim powoóeniem przedstawiano, rękopis autora dla własnego tylko
zachował użytku. Tragedia o Juliuszu Cezarze ( e ra e ie Julius Caesar) wyszła po raz
pierwszy w zbiorowym wydaniu l623 r.
¹²x le s  óiÅ› popr. forma N.lm: pochlebstwami. [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • razem.keep.pl