[ Pobierz całość w formacie PDF ]

substancję mateczną, zaś nie ma gruczołów woskowych oraz zapachowego (Nasonowa).
Podstawowym zadaniem matki jest zapewnienie ciągłości gatunku. Składa jaja z których
mogą rozwijać się trzy postacie pszczół. W pełni sezonu dobowa nieśność matek waha
sięw granicach od 1300 do 3000 jaj, średnio - 2000 jaj w okresie intensywnego czerwienia.
W pewnych okolicznościach w gniez
dzie rodziny pszczelej mogą pojawić się matki
pszczele:
- rojowe  wychowywana jest w mateczniku rojowym. Są dorodne i duże, a liczba rurek
jajnikowych w obu ich jajnikach może nawet przekraczać 350,
- ratunkowe - wychowywana jest w mateczniku ratunkowym. Nie dorównują wartością
fizyczną matkom rojowym i matkom z cichej wymiany,
z cichej wymiany - wychowywana jest w mateczniku z cichej wymiany. Podobnie jak
matki rojowe są dorodne i duże, a liczba rurek jajnikowych w obu ich jajnikach może nawet
przekraczać 350.
Prawidłowe funkcjonowanie rodziny pszczelej uwarunkowane jest związkami
zapachowymi zawartymi w substancji matecznej oraz prawdopodobnie emitowanymi przez
gruczoły podskórne odwłoka matki, wydzieliny te zwane są feromonami. Za pośrednictwem
robotnic z otoczenia matki - jej świty dostają się do pokarmu i poprzez wzajemne karmienie
się robotnic roznoszone są w obrębie rodziny.
Dotychczas zidentyfikowano dwa feromony. Wpływają one na skupianie się pszczół
wokół matki, mobilizują je do pracy. Przeciwdziałają zakładaniu mateczników i rozwojowi
jajników u robotnic. Ponadto u młodych nieunasienionych matek przyciągają trutnie w czasie
lotów godowych oraz wpływają na formowanie się grona rojowego.
Matka jest najdłużej żyjącym osobnikiem w rodzinie pszczelej, przeciętnie żyje 3 lata
a niekiedy nawet 5 lat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 a b c
Rys.10. Postacie pszczół: a) matka pszczela, b) pszczoła
robotnica, c) truteń [wg Le Conte]
Truteń
Truteń (rys.10c) jest przysadzisty, długość jego ciała wynosi 15 17 mm, waży 200 300
mg. Charakterystycznymi cechami budowy trutnia są: duże oczy złożone, słabo rozwinięty aparat
gębowy, długie skrzydła, brak narządów do zbioru i przenoszenia pyłku oraz aparatu żądłowego.
Nie posiada gruczołów gardzielowych, woskowych ani zapachowego (Nasonowa), zaś ślinowe
i żuwaczkowe ma słabo rozwinięte.
Rola trutni ogranicza się do unasiennienia młodych matek (po kopulacji giną). Podobnie jak
matka nie są zdolne do samodzielnego zdobywania pokarmu.
Trutnie nie są stałymi mieszkańcami ula. Pojawiają się w rodzinie w końcu kwietnia
i można spotkać je do końca sierpnia. Liczba ich w rodzinach waha się w szerokich granicach
od 650 do 4000. Liczba trutni w rodzinach zależy od liczby komórek trutowych w ulu, wieku
matki i siły rodziny. Przeciętnie żyją 54 dni. Po ustaniu obfitego pożytku, co ma zwykle miejsce
w drugiej połowie lipca, pszczoły nie dopuszczają samców do plastrów z miodem a następnie
wyganiają je z gniazda. Jedynie w rodzinach, które nie mają matek mogą one pozostać na zimę
lecz większość z nich ginie.
Loty godowe i unasienianie matki
Młoda matka jak również trutnie przez pierwsze dni życia nie wylatują z gniazda. Samce
przesiadują w najcieplejszej części gniazda, pszczoły podają im prawdopodobnie mieszaninę
nektaru i pyłku, którą również karmią matkę. W stosunku do niej zachowują się z pozoru
nieprzychylnie, potrącają ją, szarpią jej nóżki i skrzydełka - takie traktowanie przy jednoczesnym
obfitym odżywianiu przysposabia ją do lotów, wpływa na przebieg procesu dojrzewania matki.
Pierwszym lotem matki oraz trutni jest tzw. lot orientacyjny, wówczas zapoznają się
z położeniem i otoczeniem gniazda, wypróbowują swoje siły. Matka wykonuje go w wieku 5 6
dni, trutnie odbywają ich kilka między 4 a 14 dniem życia. Z reguły w 2 3 dniu po locie
orientacyjnym samica osiąga dojrzałość płciową i odbywa właściwy lot godowy czyli weselny,
w trakcie którego kopuluje z samcem w powietrzu (rys.11 ). Jeżeli w czasie pierwszego lotu
jajowody jej wypełnione zostaną zbyt małą ilością nasienia, to w tym samym dniu lub
w następnych wylatuje w drugi a czasem i trzeci lot godowy. Przeciętnie kopulacja z 10 trutniami
pozwala jej na zgromadzenie odpowiedniej ilości nasienia, przy czym tylko 10% spermy
przechodzi do zbiorniczka nasiennego.
Trutnie po uzyskaniu dojrzałości płciowej, którą osiągają w wieku 12 16 dni, przystępują
do lotów w poszukiwaniu młodych matek. Zasięg ich dochodzi do 10 12 km a trwają one do 60
minut.
Osobniki zdolne do unasiennienia matek zlatują się i krążą w określonych miejscach. Nie
ustalono dotąd czym się kierują przy wyborze punktów swoich zgromadzeń, które mogą być stałe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
przez jeden a nawet kilka sezonów. Przypuszcza się, że miejsca te jak również drogi prowadzące
do nich naznaczają feromonem, woń jego przyciąga samce.
a. b. c.
Rys. 11. Lot godowy matki pszczelej: a) kopulacja matki z trutniem, b)
oderwanie narządów rozrodczych, c) odlatująca matka pszczela
ze znamieniem [wg Le Conte] [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

razem.keep.pl